Başarı, güzellik, anne-babaya yardım, hızlı ve girişken olmak gibi pek çok özellik kıyaslanma sebebi olabilir. Kıyaslama durumunda birey anlaşılmadığı duygusuna kapılır ve kendisini yalnız hisseder, anlaşılmama duygusu o andaki ruh haline bağlı olarak kızgınlığa ve küskünlüğe de yol açabilir.

Çocuk eğitiminde nasihat ve güzel örnek vermek önemlidir. Bununla beraber bu kıyaslama şekli bireyi mutsuz etmektedir. Sadece çocuklar ve gençler değil yetişkinler de başkalarıyla kıyaslandıklarında kendilerini kötü hissederler. Eşi tarafından babası, kardeşi de olsa başka eşlerle kıyaslanan erkek de, annesi kız kardeşi de olsa başka hanımlarla kıyas edilen kadın da mutsuz olur.

İnsanlar hem birbirine benzer hem de sosyal ilişkiler içinde örnek aldıkları kişilere benzemek de isterler. Bununla beraber her birey yaratılıştan gelen özellikler, yetişme şartları gibi pek çok yönden farklılıklara sahiptir. Bu sebeple her birey eşsizdir, kendine hastır. Kişilerin performansları değerlendirilir ve önlerine hedefler konulurken bu farklılık göz önüne alınmalıdır. Kıyaslama durumunda birey anlaşılmadığı duygusuna kapılır ve kendisini yalnız hisseder, anlaşılmama duygusu o andaki ruh haline bağlı olarak kızgınlığa ve küskünlüğe de yol açabilir.

Kıyaslamaların büyük bir kısmı kardeşlerle yapılmaktadır. Kardeşler aslında birbirine pek çok yönden benzerler. Bununla beraber yine de hem yaradılıştan gelen pek çok farklı özelliğe sahiplerdir hem de anne karnında ve doğum sonrası geçirilen kazalar, hastalıklar ailenin kişiliğin oluşum dönemindeki sosyoekonomik durumu, anne-babanın yetiştirme metoduyla kendi kişilik özelliklerinin etkileşimi, anne-babanın tecrübesi, doğum sırası gibi pek çok farklılıktan etkilenmektedirler. Birbirine en çok benzeyen tek yumurta ikizlerinin bile pek çok farklı özelliğe sahip olduğu bilinmektedir.

Özellikler kıyaslanma sebebi:

Başarı, güzellik, anne-babaya yardım, hızlı ve girişken olmak gibi pek çok özellik kıyaslanma sebebi olabilir. Bu bazı ailelerde adeta alışkanlık haline gelmiş davranış kalıplarıdır. Kıyaslama sadece anne-baba tarafından değil, başka aile ve akraba üyeleri veya tanıdıklar tarafından da yapılmaktadır.

"Bak kardeşin ne kadar düzenli, sen niye o kadar düzenli değilsin?"

"Kardeşin ne kadar bakımlı, sen neden o kadar bakımlı değilsin?"

"Bak ağabeyin çok aklı başında, sen neden o kadar haşarısın? Sen de onun gibi ol." şeklinde kıyaslamalar ve suçlamalar örnek olmak düşüncesiyle, olumsuz etkileri düşünülmeden yapılan sık rastladığımız kıyaslama şekilleridir.

Derin etkiler bırakabilir:

Bazı kıyaslama şekilleri ise bireyin ruh dünyasında daha derin yaralar açabilir ve daha büyük komplekslere zemin teşkil edebilir:

"Annesi, küçük kızın büyükten daha güzel, sana benzemiş,"

"Abisi kardeşinden daha zeki değil mi? Notlarından belli." gibi kıyaslamalar bir kardeşin kendisini kötü hissetmesine yol açarken diğerinde ise üstünlük duygusuna, hatta sık yapılması durumunda narsizme de yol açabilir. Birey eğer kendi güzel özelliklerinin farkındaysa kendinden şikayetçi değildir; ama kendisini olduğu gibi kabul etmeyen, kardeşinden farklı güzel özelliklerini söylemeyen büyüklerine de kırgındır. Bu sebeple kıyaslama yapmamak ne kadar mümkünse kıyaslamaya fırsat vermemek de önemlidir.

Ailelerin kıyaslama yerine gence gerek geçmiş büyüklerin hayat hikayelerinden hikayeler şeklinde, gerekse yaşayan büyüklerin ve aile büyüklerinin hayatlarından örnekler anlatmaları etkili bir metottur. Bununla beraber eğer aile kendilerinden veya diğer aile büyüklerinden örnek vereceklerse bunu, kıyaslamadan "Sen böyle yapmıyorsun" şeklinde ifadeler kullanmadan yapmalıdır. Bu, genç bir problemle karşılaştığında çözüm önerirken, anne-babanın kendisinden veya benzer bir problemi gençliğinde yaşayan bir aile büyüğünden örnek vermek istediğinde de geçerlidir. Bu durumda kıyaslama yerine empati göstermek, onun o durum karşısında çektiği zorluğu, duygularını anladığını ifade etmek çok önemlidir. Suçlama yapmadan benzer duyguları yaşayan ve etkili bir şekilde çözebilen bir kişinin örnek verilmesi çocuğun veya gencin kendisinin anlaşıldığını hissetmesini kolaylaştırır ve benzer bir çözüm konusunda daha yapıcıdır.

Çocuk ve gencin büyüklerle birebir diyalog içinde olması, birlikte gezmek, yemek yapmak, bahçe düzenlemek gibi pek çok şekilde yakınlaşma fırsatı verir. Tabii bir ortamda amca, dayı, hala, teyze, büyük yaştaki kuzenler gibi büyüklerin güzel davranışlar içeren hayat hikayelerini anlatmaları ve kıyaslama yapmamaları örnek açısından daha etkili olur. Yine çocuğa güzel özellikleri olan arkadaşlarla tanışma fırsatı vermek de yararlı olur. Fakat bu çocuk veya gençlerle kıyaslamamalı ve onlar gibi olması söylenmemeli, sadece takdir edilmelidir. Zira değişime direnç gösterme insanın sahip olduğu özelliklerdendir. Sağlıklı bir gelişme ve değişim hızlı bir şekilde değil, zaman içinde yavaş yavaş örnekleri sürekli görerek tabii akış içinde gerçekleşecektir.