 |
Çocuk eğitiminde nasihat ve güzel örnek vermek önemlidir. Ancak bu kıyaslama şekline döndüğünde mutsuz eder. Sadece çocuklar ve gençler değil yetişkinler de başkalarıyla kıyaslandıklarında kendilerini kötü hissederler. Her insan yaratılıştan gelen özellikler, yetişme şartları gibi pek çok yönden farklılıklara sahiptir, her birey eşsizdir, kendine hastır. Kişiler performansları ile değerlendirilir ve önlerine hedefler konulurken bu farklılık göz önüne alınmalıdır. Kıyaslama durumunda kişi anlaşılmadığı duygusuna kapılır ve kendisini yalnız hisseder, anlaşılmama duygusu o andaki ruh haline bağlı olarak kızgınlığa, öfkeye ve küskünlüğe de yol açabilir.
Kıyaslamaların büyük bir kısmı kardeşlerle yapılmaktadır. Kardeşler aslında birbirine pek çok yönden benzer. Bununla beraber, hem yaradılıştan gelen pek çok farklı özelliğe sahiptirler, hem de anne karnında ve doğum sonrası geçirilen kazalar, hastalıklar ailenin kişiliğin oluşum dönemindeki sosyoekonomik durumu, anne-babanın yetiştirme metoduyla kendi kişilik özelliklerinin etkileşimi, anne-babanın tecrübesi, doğum sırası gibi pek çok farklılıktan etkilenirler. Birbirine en çok benzeyen tek yumurta ikizlerinin bile pek çok farklı özelliğe sahip olduğu bilinmektedir.
Başarı, güzellik, anne-babaya yardım, hızlı ve girişken olmak gibi pek çok özellik kıyaslanma sebebi olabilir. Bu bazı ailelerde adeta alışkanlık haline gelmiş davranış kalıplarıdır. Kıyaslama sadece anne-baba tarafından değil başka aile ve akraba üyeleri veya tanıdıklar tarafından da yapılmaktadır.
"Bak kardeşin ne kadar düzenli, sen niye o kadar düzenli değilsin? Kardeşin ne kadar bakımlı, sen neden o kadar bakımlı değilsin? Bak abin çok aklı başında, sen neden o kadar haşarısın? Sen de onun gibi ol" şeklindeki kıyaslama ve suçlamalar, örnek olmak düşüncesiyle, olumsuz etkileri düşünülmeden yapılır.
DERİN ETKİLER BIRAKABİLİR
Bazı kıyaslama şekilleri ruh dünyasında daha derin yaralar açabilir ve daha büyük komplekslere zemin teşkil edebilir: "Küçük kızın büyükten daha güzel, sana benzemiş; abisi kardeşinden daha zeki değil mi? Notlarından belli" gibi kıyaslamalar sık yapılması durumunda bir kardeşin kendisini kötü hissetmesine ve aşağılık kompleksine yol açarken diğerinin ise başka insanlara karşı yersiz üstünlük duygusuna kapılmasına yol açabilir. Bazen başkasıyla kıyaslanarak olumsuz şekilde eleştirilen kardeş kendi güzel özelliklerinin farkındadır fakat kendisini olduğu gibi kabul etmeyen, kardeşinden farklı güzel özelliklerini söylemeyen büyüklerine de kırgındır.
Mesela kardeşlerden biri hem çok çalışkan hem de akademik zekâsı çok yüksek olduğu için okul başarısı çok iyidir. Bununla beraber sosyal ortamlara girmekten çok hoşlanmamakta, sosyal sorumluluklardan sürekli kaçınmaktadır. Diğer kardeş ise normalin biraz üstü bir akademik zekâya sahip olmakla birlikte çok sosyal, duygusal ve aile içi işlerde sorumluluk sahibidir.. Dersleri ise çok parlak değildir. Bu iki çocuğun özelliklerinin takdir edilmesi durumu aileden aileye, kişilerden kişilere değişiklik gösterir.
Kıyaslama yerine güzel örnek sunmalı
Aile büyüklerinin hayatından örnekler anlatılması etkili bir metottur. Fakat bunu kıyaslamadan, 'sen şu şekilde davranmıyorsun' gibi ifadeler kullanmadan yapmak gerekir.
Kıyaslama yerine empati göstermek, çocuk ve gencin olumsuz bir durum karşısında çektiği zorluğu, duygularını anladığını ifade etmek çok önemlidir. Suçlama yapmadan benzer duyguları yaşayan ve çözebilen birisi örnek verilebilir.
Çocuk ve gencin hayatın akışı içinde büyüklerle bire bir diyalog içinde olması, birlikte gezmek, yemek yapmak, bahçe düzenlemek gibi pek çok şey yakınlaşma fırsatı verir. Tabii bir ortamda büyüklerin güzel davranışlar içeren hikâyelerini anlatmak örnek açısından daha etkili olur.
Çocuğa güzel özellikleri olan arkadaşlarla tanışma fırsatı vermek de yararlıdır. Fakat onlarla da kıyaslamamalı, onlar gibi olması söylenmemeli, sadece güzel huy ve davranışları olan kişiler yeri gelince takdir edilmelidir.
