Dua, adeta Rabb'imize arz ettiğimiz bir dilekçeye benzer. Bu dilekçe ile gönlümüzü her şeyi yaratan, mutlak güç ve kudret sahibi Yaratıcı'mıza açarız.
Nasıl ki günlük hayatımızda yazdığımız dilekçelerde bazı kabul şartları istenir; aynen bunun gibi Cenab-ı Hakk'a yaptığımız dualarımızda da adab kabilinden bazı esaslar vardır. Şimdi isterseniz bunların neler olduğunu beraberce öğrenelim:
1 - Evvela abdest alıp kıbleye yöneldikten sonra ellerimizi açıp Rabb'imize ?Elhamdülillahi Rabbi'l-alemin? diyerek hamd ü senada bulunmalıyız. ?Elhamdülillahi Rabbi'l-alemin?, gökleri ve yeri yaratan, kalbimden geçenleri bilen, bütün isteklerimi yerine getirmeye muktedir Allahım, Sana şükürler olsun.? anlamına geliyor.
2 - Rabb'imize hamd ettikten sonra ikinci olarak Efendimiz'e (sallallâhu aleyhi ve sellem) ?Esselâtü ve's-selâmu ala rasûlina Muhammedin ve ala âlihi ve sahbihi ecmaîn? diyerek salât u selâmda bulunmalıyız. Bir Hak dostunun ifadesiyle bu, âdeta, bir kapıyı vururken, o kapının önünde duran, o kapının kilit ve anahtarlarını elinde tutan Zât'a selâm vermek gibidir. Gönülden gelerek getirilen böyle bir salat o kapının açılmasına vesile olacaktır.
3 - İstenilen şeylerin Cenâb-ı Hak tarafından kesinlikle kabul göreceğine gönülden inanarak dua etmeliyiz. Sadece ellerimizi değil gönlümüzü de açarak içten gele gele, yana yakıla yalvarmalıyız. Yaptığımız dualarımızın kabul edilmediğini düşünmemeliyiz. Nitekim duâ, eğer şartlarına uygun yapılmışsa muhakkak kabul görür. Ancak kabul ediliş keyfiyeti, bizim istediğimizin aynı olmayabilir. Bazen bizim istediğimiz, bizim için hayırlı olmadığından, bir rahmet eseri olarak Cenab-ı Hak bize, istediğimizi değil de esas istememiz gerekeni ihsân buyurur. Bazen de duâmız âhiretimiz hesabına kabul görür.
4 - Duamızı yine salât ve selâmla bitirmeliyiz. Bu şekilde yaptığımız duayı adeta iki salavat arasına alarak Cenab-ı Hakk'a takdim etmiş olacağız.
5 - Dualarımızda ısrarlı olmalıyız. Bir kere istedikten sonra olmuyor diye tekrar istememek yanlıştır. Nitekim ?İnsan, ben Allah'tan istedim de bana isteğim verilmedi demediği ve istemeye devam ettiği müddetçe, istediği kendisine verilir.? hadis-i şerifi bu hakikati belgeler mahiyettedir.
6 - Duamızı bitirdikten sonra ?amin? demeliyiz. Bu kelime, ?Allah'ım! Yaptığım duamı kabul eyle.? anlamına gelir. Bir sahabi şöyle anlatıyor: Bir gece Rasulullah ile dışarı çıkmıştık. Dua eden bir adama rastladık. Allah Rasulü durup onu dinlemeye koyuldu. Sonra da şöyle buyurdu: ?Eğer sonunu iyi bağlarsa, istediklerini hak eder.? Cemaatten birisi, ?Ey Allah'ın Rasulü! Duayı nasıl bitirmesi gerekir?? diye sorar. Allah Rasulü ise ?Amin kelimesi ile. Eğer böyle bitirirse, istediği kendisine verilir.? buyurur.
7 - Sadece ihtiyaç ve sıkıntı anında değil, genişlik ve rahatlık içinde bulunduğumuz zamanlarda da dua etmeliyiz. Nitekim Efendimiz bir hadislerinde, ?Kim sıkıntı ve güçlük içinde bulunduğu zamanlarda duasının kabul olunmasını isterse, bolluk ve mutluluk zamanlarında çok dua etsin.? buyurarak bu hakikati dile getirmiştir. Kur'an-ı Kerim'de Allah, bize kendisine nasıl dua etmemiz gerektiğini ifade ediyor. ?Allahümme? veya ?Rabbena? ile başlayan bütün ayetler dua ayetleridir. Bu ayetleri okuyarak Rabb'imize dua edebiliriz. Bunun dışında dua kitaplarında ?me'surât? diye geçen bizzat Efendimiz'in yaptığı duaları da yapabiliriz. Biz, haftada bir, ?Dua ezberliyorum? köşesinde bu dualara yer veriyoruz.
8 - Hadis-i şeriflerde duanın kabul edilmesine en elverişli vakitler olarak şu zaman dilimlerinden bahsedilir: Gecenin son üçte birlik kısmı. Farz namazların sonrası. Secde esnasında yapılan dualar. Hac veya umrede yapılan dualar. Ezan okunduğu vakit. Ezanla kamet arası. Yağmur yağdığı zaman. Kur'an hatminden sonra. Gözlerimiz iman hassasiyetiyle yaşardığı zaman. Bizi sadece Allah'ın gördüğü tenha yerler.
9 - Yine hadislerde şu kimselerin yaptığı duaların red olunmayacağı haber veriliyor: Evine dönünceye kadar hacının ve gazinin duası. İyileşinceye kadar hastanın duası. Mü'min bir kimsenin, diğer mü'min kardeşi için gıyaben yaptığı dua. İftar edinceye kadar oruçlunun duası. Adaletli devlet başkanının duası. Babanın evladına duası. Esma-i Hüsna, salih ameller, peygamberler ve diğer büyük zatlar ile tevessül edilerek yapılan dualar. Misafirin ev sahibine duası. Mazlumun duası.
