Türkiye'de bilgisayar oyunları konusunda ciddi anlamda bir denetim yok. Oyunların çoğu kopya ve çocukların yaşlarına uygun olup olmadığı bilinmiyor. Her evde tehlike diz boyu, bilen yok!

Adam öldürerek puan alınan, hırsızlık yapılarak tur atlanılan, atılan yumrukla oyun kazanılan bir dünya var artık. Yaptığın her kötü davranışın bir sonucunu da görmüyorsun ayrıca. Arabayı parçalıyorsun; ama tek bir tuşa basarak araba sapasağlam önünde hazır oluyor. Üstelik sen içinde de değilsin. Sanal âlemde tek tuşla çözdüğün bu sorunu gerçek hayatta çözemeyince, öfke nöbetleri akın ediyor çehrelere. Saatlerce oyun oynayan çocukların sanalla gerçeği karıştırdığı görülüyor. Sonra serdedilen her şiddet unsurunun ağır bir sonucu oluyor; bu da bunalımı, öfkeyi, depresyonu getiriyor.

Oyun denetimi kimilerinin özgürlüğü kısıtlamayla karıştırmasına rağmen birçok ülkede küçükleri korumak için yapılan uygulamalardan biri. Hatta oyun üreticileri Avrupa ve ABD'de piyasaya sunulacak yeni bir oyunu tarafsız kuruluşlara sunuyor. İçeriğiyle ilgili derecelendirme yapılmasını istiyor. Hangi yaş grubuna hitap ettiği belirlenen oyunun içeriği eleştirilebiliyor. Kırmızı olan kan görüntüleri yeşile bile çevrilebiliyor.

Yurtdışında oyun ile ilgili satıştan anne-babanın çocuğuna oyun satın alırken kontrolüne kadar geniş bir alanda kontrol varken, Türkiye'de inisiyatif çocuğa bırakılmış durumda. Çocuk arkadaşlarında gördüğü oyunları alıp oynamakta serbest. Buna satıcı oyunu satarken de dikkat etmiyor. Hatta bazı satıcılar ne sattığını bile bilmiyor. Zaten yurtdışında oyun CD'si, kutusu üzerine konulan hangi kategori, hangi yaş grubuna ait olduğu gibi bilgileri Türkiye'de orijinalinden çok kopya satın alma tercih edildiği için bilgi edinilmesi de mümkün olmuyor.

ZARARLI OYUNLARI TESPİT EDECEK KURUMLAR İYİ ÇALIŞMIYOR

İnternet kafelerde oynanabilecek oyunların tespiti yayımlanan İçişleri Bakanlığı genelgesiyle kaymakamlıklara devredildi. Kaymakamlıklara, konusunda uzman kişilerden oluşan bir komisyon kurulup oyunların belirlenmesi yetkisi verildi. Bu kararnameyi uygulayanların sayısı henüz iki elin parmak sayısına ulaşmış değil. Ayrıca bir kaymakamlığın uygun bulduğu oyunu bir başka kaymakamlık zararlı bulabiliyor.

İnternet kafeler ve oyun yerleri ile ilgili yayımlanan genelge, kafelerdeki bilgisayarlarda bilgi ve beceri artırıcı, zeka geliştirici nitelikteki oyunların oynatılmasına izin veriyor. 18 yaşından küçüklere şiddet ve pornografi öğeleri barındıran veya kumar, uyuşturucu kullanımı ve benzeri kötü alışkanlıkları özendirici unsurlar içeren bilgisayar oyunlarının oynatılmasını ise yasaklıyor. Bilgisayar oyunlarının hangilerinin bu kapsamda olduğunun tespit ve değerlendirmesinin çocuk gelişimi konusunda uzmanların, sağlık görevlilerinin, öğretim görevlilerinin veya sivil toplum örgütlerinin de görüşlerinden faydalanılarak mülki amirliklerce yapılması gerektiği belirtiliyor.

Bilgisayarda oynanan oyunlarla ilgili kendisinden çalışma yapılması istenmediği halde komisyon oluşturup onlarca oyun hakkında ikazlarda bulunan sivil toplum kuruluşu Tüm İnternet Evleri Derneği (TieV), bilgisayarda oynanan oyunları içeriğine göre sınıflandırmış. TieV'in Emniyet Genel Müdürlüğü'ne yönelik hazırlanan raporda oyun çeşitleri anlatılarak zararlı olabileceklere dikkat çekilmekte. TieV Başkanı Yusuf Andiç, ?Oyunları, strateji içerikli, görev içerikli ve aktivitesi yüksek, sportif amaçlı, eğlence türü, şiddet unsuru içeren, kumar ve pornografik içerikli olmak üzere 6 kategoriye ayırdık. Derneğimiz yönetiminden oluşan komisyon, vatandaşı bilinçlendirerek yardımcı olmaya çalışmakta. Oyun isimleri de vererek tavsiyede bulunmaktayız. Şiddet unsuru içeren oyunları 18 yaşın üzerindekiler oynadığında içindeki şiddet duygularını deşarj etmesi açısından faydalı olmakta. Ama aynı oyundan küçükler olumsuz etkilenmekte. Kumar ile pornografik içerikli oyunları ise her yaş için zararlı görmekteyiz.? dedi.

Güvenlik birimleri ise çocukların olumsuz etkilenebileceği oyunları belirlemeye çalışıyor. Kahramanmaraş Emniyet Müdürlüğü de bu çerçevede bazı oyunlarla ilgili tespitini web sitesinde yayımlayarak ikazda bulunuyor. Müdürlüğün internet kafelerde oynanmasını yasakladığı oyunlardan bazıları şunlar: Delta Force, IGI, Baterfield 1942, Dogfighter, Counter-strike (Half Life - Team Fornest), Quake, Mafia, Medal of Honour, F16, GTA3, Soldier of Fortune, Max Payne.

OYUN YAZILIMCISI OLARAK ÇOCU?UMUN OYUN SÜRESİNİ KONTROL EDİYORUM

Bilgisayar oyunlarının televizyon kadar zararlı olmadığını düşünen Sobee oyun yazılım şirketinin Genel Müdürü Mevlüt Dinç, görüşlerini şöyle açıklıyor: ?Çünkü televizyonda interaktiflik yok. Hangi yayın verilirse eliniz kolunuz bağlı olarak onu izlemek zorundasınız. Yalnızca kanallar arasında dolaşma hakkınız var. Bilgisayar oyunlarında ise bizzat oyunun içerisindesiniz. Belki de en aktif durumdasınız. Kazanmak için bir mücadele ortamında tüm becerilerinizi göstermek durumundasınız. Bu belki ilk bakışta oyun oynayan kişiyi ekran başında uzun süre tutuyor; ama mücadele yöntemlerini öğretiyor, kişiyi rahatlatıyor. Onun için direkt yayınların alındığı televizyonlar insanı etkilerken, oyunlardan sonra bilgisayarın kapatılmasıyla kişi rahatlar. Televizyon kadar olumsuz etkilenmez.?

Mevlüt Dinç, ?Oyun özellikle çocukların zihnini geliştirmekte ve muhakeme tarafına hitap etmekte. Ama bunu kararında yapmak lazım. Çocuk benimle uğraşmasın, ayak altında dolaşmasın da ne yaparsa yapsın zihniyeti çocuğa zarar verir. Eğer ?bilgisayar başındayken rahat ediyor, işlerimize bakıyoruz? deniliyorsa tehlike başlamış demektir. Oyun yazılımcısı olarak çok fazla oyun oynamam. Ama çocuğumun oyun oynama süresini kontrol ederim. Her anne-baba bunu yapmalı. Çocuk saatlerce bilgisayar başında kalmamalı. Biz ödevlerini yapmasına ödül olarak oyun oynatıp televizyon seyretmesine izin veriyoruz. Bu da birkaç saatle sınırlı oluyor. Gün boyu oyun oynatıp, televizyon seyrettirmiyoruz.? diyor.

Level Dergisi Yazı İşleri Müdürü Sinan Akkol: Türkiye'de oyun denetimi yok

Türkiye'de oyunlara yönelik ciddi bir denetlemenin olmadığına dikkat çeken oyun dergisi Level'in Yazı İşleri Müdürü Sinan Akkol, asıl işin anne-babalara düştüğünü söylüyor. Sinan Akkol, ?Ebeveynler oyunlar ile ilgili bilgiler edinmeli ve çocuklarını yönlendirmeli. Bu konuda oyun dergilerinden faydalanabilirler. Biz dergide oyunlarla ilgili tavsiyelerde bulunuyoruz. Bir oyunu tanıtırken karnesini de veriyoruz. Bu karneden dolayı 12-13 yaşlarındaki okurlarımızdan olumsuz eleştiri de alıyoruz. Oyunlarla ilgili kısıtlayıcı tavsiyede bulunmamızı istiyorlar. Kültür Bakanlığı'nın DVD'ler ile ilgili kısıtlı bir denetlemesi var. Veliler oyun alanındaki kontrolü çocuklarına bırakmış durumdalar. Kısıtlama çok zor. Bilinçlendirme olmalı. Ebeveynler çocuklarını, belli bir yaşa kadar TV izlerken uygun görmedikleri sahnelerden korudukları gibi oyunda da belirleyici olup korumalılar. Değer ölçüsü oluştuktan sonra kendi iradeleriyle seçebilmeliler. Yasaklama mümkün değil. Çünkü satışı yasaklanan bir oyun, internet üzerinden de kolaylıkla indirilebiliyor.? şeklinde konuştu.

Bilgisayar, bilgi alışverişi için kullanılmalı

Çocuk Gelişimi Uzmanı Nilüfer Karataş, bilgisayarın eğitim aracı olarak kullanılması ve anne-babanın kontrolünde olması gerektiğini savunuyor. Çocuğun inisiyatifine bırakılan oyun seçimi ve oynama süresinin zararına dikkat çekiyor. Nilüfer Karataş, ?İlgi alanına yönelik okul öncesi dönemde bilgisayar eğitim programları seçilirse çocuğun gelişimini destekleyici bir faktör olur. Aksi durumlarda, kontrolsüz bir şekilde şiddet içeren ya da yaşlarına uygun olmayan içerikli bilgisayar oyunu ve programlarla istedikleri kadar zaman geçiren çocuğa bilgisayar zararlı bir araç haline geliyor.? diyor.

Bilgisayarın çocukların yeteneklerini geliştirici bir araç olarak kullanılması gerektiğine işaret eden Karataş, bunun için de oyun formatında düzenlenmiş programlar kullanılabileceğini söylüyor.

Oyunlar kontrollü oynanmalı, yoksa psikolojik soruna sebep olabilir

Bilgisayarla birlikte hayatımıza giren oyunların, akıl sağlığını tehdit eder hale geldiğine dikkat çeken psikiyatrist Ayhan Akçan, son 5 yılda bu tür vakalarda artış olduğunu söylüyor. Akçan, kendisine gelen hastaların toplumla bağlarının kopmasıyla depresyona girdiklerini vurguluyor. Psikiyatrist Akçan, konuyla ilgili şunları söyledi: ?Önceleri birkaç saatte biten bilgisayar oyunları artık 8-10 saati buluyor. Yeni nesil oyunlarda adeta sanal bir dünya kuruluyor. Kişi oyunlarda çok iyi korunan bir bankayı soymaya çalışıyor, bir dizi olumsuz şart altında şirket kuruyor, bir şehri yapılandırıyor ya da saatler süren stratejik savaşlara giriyor. Üstelik bağımlılık yapan bu oyunların art arda yeni sürümleri piyasaya çıkıyor. İnternet üzerinden binlerce kişinin aynı anda oynadıkları oyunlar bile var. Sektörün cirosu, Hollywood gibi bir devi barındıran sinema sektörünü ve aynı büyüklükteki müzik endüstrisini geçmiş durumda. Türkiye'de 3 oyun dergisinin tirajı 30 bini buldu. Bu oyunlar kontrollü oynanmalı. Aksi takdirde psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir.?

Oyunlar yaşa göre sınıflandırılmalı

Oyunların hangi yaş grubuna hitap ettiğini tespit etmek üzere ABD'de ESRB (Entertainment Software Rating Board), Avrupa'da ise PEGI (Pan European Games Information) adıyla kurulan organizasyonlar var. Bu organizasyonlar oyunların hangi yaş grupları için uygun olduğunu araştırıyor. Küçük yaştakilerin şiddet veya sadece yetişkinler için uygun olabilecek içeriğe ulaşmalarını engelleyecek çalışmalar yapıyor. Ülkemizde büyük ihtiyaç duyulmasına rağmen henüz bu konuda yasal veya STK'larca yürütülen bir çalışma yok.

Birkaç yıl önce çocukların oynadığı bilgisayar oyunlarıyla ilgili bir rapor hazırlayarak İçişleri Bakanlığı'na sunan Tüm İnternet Evleri Derneği (TieV), oyunları belli yaşa göre sınıflandırıyor. TieV Başkanı Yusuf Andiç, ?İnternet kafelere gelen müşterilerimiz bizden oyunlar hakkında bilgi talep etmekte. Bu talepler yoğunlaşınca bilgisayar oyunlarını sınıflandırma çalışması yaptık. Bilgisayarda oynanan oyunları içeriklerine göre sınıflandırıp fayda ve zararlarını da gözlemlerimiz doğrultusunda bilgi notu haline getirdik.? diyor.

Andiç, oyun üreticilerinin oyunları yaş sınıflarına göre sınıflandırması, ya da ithal olarak gelen bu oyunların bir kurul tarafından incelenerek tavsiye edilmesinin topluma daha faydalı hizmet edeceğine inanıyor.

ESRB (Entertainment Software Rating Board)

ESRB'nin www.esrb.org adresli sitesinden herhangi bir oyun hakkında bilgi alabilirsiniz. İngilizce yayın yapan site, hem oyunun içeriği hem de hangi yaş grubuna yönelik olduğunu belirtiyor.

PEGI (Pan European Games Information)

PEGI ise ESRB'nin Avrupa ülkelerine yönelik çalışma yapan organizasyonun adı. www.pegi.info adresinden ulaşılan sitedeki bilgiler de İngilizce.

Saatlerce bilgisayar başında kalınmamalı

* Bilgisayar, gelişim destekleyici olarak kabul edilmeli ve çocuk ve gençlere de bu bakış açısı verilmeli. Aksi takdirde bilgisayar başından kalkmayan anti-sosyal bireyler yetiştirmiş oluruz.

* Böyle durumlarda ebeveynlerin alacağı tedbirlerin başında bilgisayara oyun programları yüklememek gelmeli.

* İnternet kullanıyorlarsa oyun sitelerine girmelerini engelleyen yazılımlar yüklenmeli.

* Çocuklarının bilgisayar başında geçirdikleri süre de anne babanın kontrolünde olmalı.

* Orta ve lise çağındaki bir gencin saatlerce bilgisayar başında zaman geçirmesi doğru değil.