Öğrencilerin yüzde 26'sı bir başkasını yaralamış, yüzde 22.6'sı kesici alet taşıyor. Uzmanlar, 'Aileler, çocuklarının davranışlarından ruh hallerini anlayabilir' diyor 

43 okulda 3 bin 483 lise ikinci sınıf öğrencisi üzerinde yapılan araştırmaya göre, en az bir kez başkasını yaralayan çocukların oranı yüzde 26. Bu çocukların yüzde 39'u, 12 yaşından önce yaralama olayına karıştığını söylüyor. Bıçak, çakı gibi kesici alet taşıyanların oranı ise yüzde 22.6.Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği'nden Doç. Dr. Kültegin Ögel, uzman psikolog Ceyda Yılmazçetin Eke ve uzman psikolojik danışman Itır Tarı, 'Okullarda Suç ve Şiddeti Önleme Kılavuzu' hazırladı. Şiddetin önlenmesinde aile, öğretmen ve okul yöneticilerine yol gösteren kılavuz, Milli Eğitim Bakanlığı'nın UNICEF ile ortak düzenlediği ve yarın başlayıp 31 Mart'a kadar sürecek 'Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu'nda da sunulacak.

'Hemen paniklemeyin'

Ancak çalışmayı hazırlayanlardan Eke, aileleri uyarıyor: "Kılavuzda belirtilen özellikler, ergenlik dönemindekilere çok benzer. Aileler hemen panik yapıyor. Oysa 'eyvah' demeden önce belirtilerin süreklilik kazandığında dikkat etmek çok önemli."

Saldırıdan önce...

Şiddet riski taşıyan ya da uygulayan çocuk, sanıldığının aksine çoğu zaman sınıfın en sessizi olabiliyor. Kılavuza göre okullarda şiddet davranışını uygulayan öğrencilerin izlediği yol, bulundukları davranış modelleri şöyle:

•  Okullardaki şiddet davranışları genellikle ani ve dürtüseldir.

•  Şiddet uygulayanlar, düşüncelerini ya da saldırı planlarını daha önce savurmuş veya birileriyle konuşmuş olabilir. Birilerine saldırmak istediğini söyleyen bir öğrenci, birkaç arkadaşı ile bunu paylaşabilir.

•  Saldırıdan önce birçok çocuk diğerleri tarafından alaya alındığını, baskı yapıldığını veya yaralandığını düşünür. Gerçekten de arkadaşlarını dinlediğinizde, saldıranın haftalar önce bazı çocuklarca sıkıştırıldığını (kafasına bir şeyler atmak, sırtına bir şeyler yapıştırmak, ayağına çelme takmak gibi) duyabilirsiniz. Sonunda toleransı tükenen kişi bir anda saldırabilir.

Tam bir profilleri yok

•  Saldırıdan önce kaygıya neden olan ve yardıma ihtiyaçları olduğunu gösteren davranışlarda bulunurlar.
•  Şiddet davranışı gösteren çocukların tam bir profili yoktur. Birkaç hafta önce notlarını ve davranışlarını geliştirmesi için konuştuğunuz bir çocuk birkaç hafta sonra okulda saldırı gerçekleştirebilir.
•  Birçoğu intiharı düşünmüş veya denemiştir. Bu çocuklar bazı öğretmenlerine, arkadaşlarına ölümle ilgili yazdıkları bazı şiirleri okutabilir.

Aileler şiddeti nasıl önleyebilir?

•  Aileler ise önce kendisi değişime açık olmalı (Aileler en ufak olaylarda patlayabiliyor. Oysa çocuk, 'Şimdi öfkelendim, sonra konuşalım' demeyi öğrenmeli)

•  Nasihat etmeyin ('Oğlum vurmak iyi değil' yerine, 'ne oldu da kavga çıktı' denilmeli)

•  Yüzüne bakarak, başka şeylerle meşgul olmadan onunla konuşun ama önce dinleyin

•  Kuralları açık olarak koyun

•  Şiddet içerikli davranışları ciddiye alın, normalleştirmeyin (kardeşler arası vurma, eşyalara bilerek zarar verme)

•  Zamanlarını doldurun, uğraşacak işler verin

•  Şiddet uygulayarak prim elde etmesini engelleyin (Çocuğun vurma kırma hareketinde anne baba sinebiliyor, çocuk da istediğini elde etmiş oluyor)

•  Olumlu davranış sergilediğinde ödüllendirin. (Olumlu davranışı normal kabul etmek yerine, 'seninle gurur duyuyorum' gibi motivasyon cümleleri kurmak önemli)

•  Çocuğunuzdaki gelişmeleri başkalarının yanında söyleyin.

•  Onu karar verme sürecine dahil edin

•  Konuşmasını teşvik etmek için açık uçlu sorular sorun (Bugün okulda tatsız bir olay yaşanmış, anlatır mısın? neden bu yola başvurdun.. gibi cevabı evet-hayırdan uzak sorular.)

•  Tepkilerde tutarlı olun.

Öğretmenler ne yapmalı?

Öğretmenler krize müdahalede şunlara dikkat etmeli:

•  Büyük yaştaki öğrenciler olaylar hakkında korkularını dile getirmeyebilir ancak güvenlik algıları sarsıntıya uğramıştır. Güvenlikle ilgili fikirlerini olumlu yönde kuvvetlendirin

•  Öğrencilerin olayı yeniden anlatmalarını sağlayın. Ancak korkunç ve can acıtıcı konuşmalar için sınırlama getirin

•  Öğrenciler, krize yol açan kişilere yönelik nefret duygularını dile getirebilirler. Duygularının şiddetini anladığınızı gösterin. Ancak gelecekteki şiddet davranışlarını engellemek için bazı örnekler üzerinden bu duygularla nasıl başa çıkılacağını tartışın

•  Konsantrasyon bozuklukları, gündüz hayalleri, endişeleri ve duyguları ile ilgili kafa karışıklıkları hakkında öğrencilere sorular sorun

•  Olayı gerçekçi bir biçimde değerlendirebilmeleri için yardımcı olun. Örneğin olayları yumuşatmak amacıyla bazı kelimeleri değiştirmekten kaçının. 'Uykuya daldılar', 'gittiler' demek yerine öldü kelimesini kullanmaktan kaçınmayın

•  Öğrencilerin önünde olay hakkında öğretmen öğretmene yapılacak konuşmaları kısıtlayın

•  Kendi duygularınızı çocuklara açıklamakta bir sakınca yoktur: 'Meydana gelen olaylar için üzülüyorum' gibi.

Dikkat edilmesi gereken davranışlar

•  Sosyal olarak içe kapanma (odasına kapanan, tartaklansa da düşüncesini ve duygusunu anlatmayan çocuk)

•  Aşırı izolasyon ve yalnızlık duyguları (sosyal ortamlara girmeyen, arkadaşlarıyla takılmayan muhabbete katılmayan çocuk)

•  Reddedilme duyguları (ailesi, arkadaşları arasında aktif olamaya çalıştığında 'sen git' mesajını alması)

•  Şiddet mağduru olmak (anne babadan dayak yemek, arkadaş çevresinde sürekli sıkıştırılmak. Ses çıkarmıyor ancak sabrı taştığında kendini korumak için okula çakıyla gidebiliyor)

•  Dalga geçilme ve tacize uğrama duyguları (sınıf içinde isim takılması, sürekli laf atılması, itilip kakılması, okuduğu bir şeyin elinden kapılması)

•  Okula ilgi ve akademik başarının düşük olması (okul hayatı gelişim sürecinde önemlidir. Burada başarı sağlayamazsa sıkıntı yaşar.  Bu sıkıntı duygusu da şiddet olarak dışarı yansıyabilir)

•  Şiddeti yazılar ve resimlerle anlatmak

•  Kontrol edilmeyen öfke (yanlışlıkla omzuna çarpılmasını saldırı kabul edip kavgaya dönüşecek tepkiler vermesi)

•  Sürekli olarak vurma (birilerine ya da eşyaya zarar verme)

•  Kronik disiplin problemi (okulda kurallara uymama, sürekli ihtar alma)

•  Agresif davranışlar (ateşle oynama, hayvanlara eziyet etme, insanların canını bilerek yakma)

•  Madde ve alkol kullanımı

•  Çetelere bağlı olma, önyargılar (kurbanlarını, nelere toleransı olmadığına ve önyargılı düşüncelere bakılarak bilmek mümkündür)

•  Aile üyeleri öğretmenler, öğrencilerle ciddi fiziksel kavgalar

•  Öldürücü tehditler (seni öldüreceğim, mahvedeceğim)

•  Silah bulundurma ya da kullanma

•  Kendine yönelik yaralayıcı davranışlar ya da intihar tehdidi (bedenine kesik atmak, kafasını ya da yumruğunu duvara vurmak)