Birçok toplumsal sorunumuzun çözümü için yalanla baş etmemiz gerekiyor. Toplum içindeki aldatma, dolandırıcılık, hırsızlık, iftira gibi birçok problem temelde yalanla ilişkili.
Yalanla baş etmek ise önce küçük yaştan itibaren anne-baba ve eğitimcilere, daha sonra da kişinin kendisine düşüyor. Yalan küçük yaşlarda kendisini gösterse de ahlaki gelişim ve uygun eğitimle zamanla ortadan kalkabilir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ve bazı davranış ve kişilik sorunları da yalanın çocuklarca sık söylenmesine sebep oluyor. Bu durumda yalan ahlaki problemden kısmen farklı bir şekilde kendisini gösterse de ahlaki eğitim tedaviyi diğer yöntemlerle birlikte kolaylaştırabiliyor.
Çocuklar niye yalan söylüyor?
- Gelişimsel sebeplerle, yalanın önemini henüz kavramadıklarından.
- Anne-baba ve yakın sosyal çevredeki kişiler yalan söyleyerek olumsuz model oluşturduklarından.
- Suç işleyip cezalandırılmaktan korktukları için (bilhassa ağır cezalar verildiğinde).
- Yapmadıkları şeyi yapmış, sahip olmadıkları şeyi sahip olmuş gibi göstermek, istedikleri bir şeyi elde etmek için.
- Çocuklar güven eksikliği, kendini gerçekleştirme arayışı, değer görme isteği, estetik ihtiyacı gibi ihtiyaçlar, korku, davranışın önemini bilmeme, kuşku, hayalle gerçeği ayırt edememe vb. gibi birbirinden farklı sebeplerle yalana başvurur.
Çözüm için ne yapalım?
- Aşırı baskıya son verin: Çocuğun kişilik özellikleri ile anne-baba veya öğretmen gibi çevredeki kişilerden birinin bile uyumsuz davranışı çocuğun stres nedeni ile yalan gibi davranış bozuklukları göstermesine yol açar.
- Yalancı diye etiketlemeyin: Çocuk küçük yaşlarda hayalle gerçeği ayırt edemez, aile de davranışa aşırı tepki gösterip yalancılıkla suçlar ve güven duymadıklarını açık bir şekilde gösterirlerse bazı çocuklar da bunu kabullenir ve nasıl olsa yalan söylemediğine inandıramayacağı şartlanması ile yalan söylemeye devam edebilir.
- Sözde durmanın önemi: Yalan, iftira ve sözde durmama gibi güven zedeleyici davranışların alışkanlık haline gelmemesi için anne-babanın ölçülü tepki vermesi ve uygun zamanlarda konuşup davranışın gözden kaçmadığını fark ettirmesi gerekir.
- Anlatmasına fırsat verin: Çocuğu sözünü kesmeden dinlemek, yaşadıkları, öğrendikleri hakkında yorumlar yapmasını sağlamak ahlaki gelişimi için önemlidir.