Okullar kapandı, karneler alındı ve tatil başladı. Bu tatilde iyi ya da kötü karne getiren çocuklara nasıl davranmalıyız? Çocuklarımızın tatili en iyi şekilde değerlendirmeleri için neler yapabiliriz? Çalışan anne-babalar tatili nasıl değerlendirmeli?
Memorial Hastanesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Dr. Ayten Erdoğan hem çocukların, hem de anne-babalarının tatil dönemini en iyi şekilde nasıl değerlendirebileceklerini anlattı:
Okulda başarılı olan bir çocuğun tatil programıyla başarısız olanın aynı mı olmalı?
Okulda başarısız olan çocuğa dinlenmesi için gerekli tatil döneminde, ders çalıştırmaktan çok neden başarısız olduğunun değerlendirmesi yapılıp, nedenleri ve çözüm yollarının bulunması gerekir. Dinlenme, yeni öğretim dönemine hazırlanma ve aile ilişkilerini geliştirme amaçlı tatil döneminin ders çalışma ile geçirilmesini ne başarılı çocuklar için, ne de başarısız çocuklar için önermiyoruz. Ancak ilkokul birinci sınıfta okuma yazmayı sökmede zorlanan çocuklarda, onların da zevk alabileceği şekilde bu becerilerinin gelişmesine katkıda bulunulabilir.
Tatiller çocukların başarısını artırmak amacıyla değerlendirilebilir mi?
Tatil süresi çocuk için belli bir dinlenme, tekrar enerji toplama, başka alanlara yöneltilerek ders stresinden uzaklaştırma amacıyla değerlendirilmeli. Böyle olduğu zaman yeni döneme başlayan çocuk daha enerjik daha istekli olabilir. Amaç tatil süresince stresli ders ve sınav ortamından uzaklaşıp dinlenme, gerekli enerjiyi toplama olmalı.
Tatil süresince ailelerin çocuklarıyla birlikte belirli zaman dilimlerinde ders çalışması doğru mu?
Ailenin çocukla birlikte ders çalışmasını okul zamanında bile önermiyoruz. İlkokul birinci sınıftan itibaren çocuğun derslerini kendi kendine yapması teşvik edilmeli. Ancak bilemediği bir soruda yanıt vermesine yardım edilebilir veya düzenli bir şekilde, belli saatlerde ödev başında durması sağlanabilir. Eğer birinin çocuğa dersleri konusunda destek vermesi gerekiyorsa, bunun aile bireyleri dışından biri olması önerilir. Bu çocukla aile bireyleri arasında çatışma çıkmasını engeller.
Tüm tatil zamanını çocuklar aileleriyle mi geçirmeli?
Tatiller aile içi ilişkileri yakınlaştırma ve anne-baba ile birlikte geçirilen zamanı artırma açısından önemlidir. Özellikle çalışan anne ve babaların izin dönemlerini çocuklarının tatil döneminde kullanması çocuklarla iletişimi artırarak sorunun kaynağının birlikte değerlendirilmesine yardımcı olur. Ancak çocukların bireysel programlara gönderilmesi de aslında son derece yararlıdır. Çocuğun anne-babasından ayrı kalabilme, yaşıtları ile iletişim kurma becerilerini geliştirmek için bir haftalık kamp programları önerilebilir. Ancak Türkiye'de bunlar için yeterli imkan olmayabilir.
Tatil zamanlarında çocuklar bazen yapacak şey bulamayıp sıkılabilirler. Tatilin başlangıcında görülen heyecan, heves geçmeye başlayınca yapacak yeni uğraş ve aktivitelerle vakitlerini eğlendirici ve eğitici geçirmelerini sağlamak gerekir.
Okul zamanında çocukların hayatına rutinler hakimdir ve çocuklar serbest zaman geçirme fırsatını çok fazla bulamazlar. Ayrıca anne-babalar da çocuklarla birlikte vakit geçirme olanağını pek fazla bulamazlar.
Tatiller anne-babalar için çocukları ile birlikte olmaya öncelik verebilecekleri ve birbirlerini daha iyi tanımak, anlamak ve birbirilerinin arkadaşlığından zevk almak için değerlendirebilecekleri bir fırsat olabilir. Çocuklar anne-babaları ile birlikte bir şeyler yapmaktan hoşlanırlar.
Mümkünse tatilde hem herbir çocuğunuzla baş başa, bireysel olarak vakit geçirmek, hem de aile olarak hep birlikte vakit geçirmek için gerekli düzenlemeleri yapın.
Bu çocuklarınızla ilişkilerinizi geliştirmenize ve çocuğun öz saygısının artmasına yardımcı olacaktır.
Çocukların sıkılmasını önlemek için özel programlar mı yapmak gerekli?
Çocukların sürekli eğlendirilmelerinin gerekmediğini unutmayın. Sadece bir yer değişikliği veya birkaç öneri, kendi başlarına da gayet yaratıcı olmaları ve eğlenmeleri için yeterli olabilir. Bazen çocuklar ?sıkıldım? dediklerinde aslında ?benimle oynamanı istiyorum? demek istemektedirler. Her gün için çocuğun ilgisini çekecek ve olmasını bekleyeceği tek bir aktivite belirlemek sıradanlığın oluşmasını engeller.
Çalışan aileler için ne öneriyorsunuz?
Çalışan aileler aslında çocuklarının tatil süresini onlarla geçirmek için mümkünse izne ayrılabilirler. Eğer öyle bir imkan yoksa mutlaka çocuğun güvenilir bir erişkin ile geçirmesi sağlanmalı. Çocuk evde yalnız kalabilecek yaşta bile olsa tatil döneminde bir erişkinin sorumluluğu ve ilgisi gereklidir. Ergenlik döneminde bile bu tutumu öneriyoruz. Bu gözleme, kısıtlama şeklinde olmamalıdır, ancak yönlendirici olmasında yarar vardır. Çalışan anne ve babalar için tatil döneminde anneanne, babaanne gibi aile büyüklerinin yanına gönderilmesi de çocuğun onlarla yakın ilişkiler kurması, anne-babadan ayrılık deneyimini yaşaması açısından faydalı olur.
Tatil boyunca evden çıkmak istemeyen, tüm zamanını odasında geçirmek isteyen çocuklar için ne yapılabilir?
Bu durum aslında çocuğun sosyal ilişkilerinde bir sorun olduğunu gösterir. Özellikle ergenlik döneminde yalnızlığın tercih edilmesi çok sağlıklı görülmemektedir. Yine bunun nedenleri üzerinde değerlendirme yapmak gerekir. Bu durum devam ediyorsa ailenin ?dışarı çık' diye baskı yapması çok işe yaramaz. Bunun yerine nedenini bulması önemlidir. Örneğin devamlı evde bilgisayar oynayan, yaşıtları yerine bilgisayarla vakit geçiren gençlerde arkadaş ve sosyal ilişkileri kurmada zorluk sık rastlanan bir durumdur.
Tatil boyunca devamlı zamanını ev dışında geçirmek isteyen çocuklar için ne yapılabilir?
Özellikle ergenlik döneminde yalnız eve kapanmanın tam tersine vaktini sürekli dışarıda, arkadaşları ile geçirme davranışı da sık görülür. Sosyal ilişkiler yönünden ergenin iyi olduğuna işaret etse de, ergenlik çağında risk alıcı davranışlar artış gösterdiğinden, olumlu ya da olumsuz arkadaş etkilerinin arttığı bir dönem olduğundan dikkatli olmak gerekir. Eve geliş saati gibi belli sınırların konması, arkadaşlarının kimler olduğuna dikkat edilmesi, katılmak istediği aktivitelere belli bir gözlem ve denetimle izin verilmesi gerekir.
Tatil programını çocuklar kendileri yapabilirler mi?
Hangi yaşta olursa olsun onların fikri alınmalı, onların seçimine değer verilmeli. Ailenin şartlarına göre uyarlama yapılabilir ama tatil süresince çocukların hiç yapmak istemedikleri şeylere zorlanması doğru değildir.