Sınavda tuvalet ihtiyacınızdan önce stresiniz mi geliyor? Ve bu stres bir senedir sindirdiğiniz bilgileri hatırlanamaz mı kılıyor? Bu hatırlayamama daha çok strese; daha çok stres de daha çok hatırlayamamaya mı sebep oluyor? O zaman size, ?Hayırlı olsun, nur topu gibi bir sınav stresiniz oldu!? deme zamanı gelmiştir.

Sınavda tuvalet ihtiyacınızdan önce stresiniz mi geliyor? Ve bu stres 1 senedir sindirdiğiniz bilgileri hatırlanamaz mı kılıyor? Bu hatırlayamama daha çok strese; daha çok stres de daha çok hatırlayamamaya mı sebep oluyor? O zaman size ?hayırlı olsun, nur topu gibi bir sınav stresiniz oldu!? deme zamanı gelmiştir.

Birçoğumuzun bazen bu ölçüde bazen daha az, bazen daha çok yaşadığı bu senaryonun yazarı, her şeyi hesap edip kendisini unutmanızın intikamını almak için tam sınav saatinde oturmuş sizi bekleyen aktör, Tarantino'yu aratmayacak aksiyon sahnelerinin sahibi yönetmenin adı ?Sınav Stresi?nden başkası değildir.

Aşırı motivasyon küpüne zarar!

Sınav stresi dediğimiz problemin yapısı günlük hayat stresinden oldukça farklıdır, farklı doğar ve farklı sonuçlar verir. İlginç olan ise motivasyonsuzlukla aşırı motivasyonun (sınav stresi dediğimiz şey) kaynağı aynıdır: Duygu ayarsızlığı. Mentörler, motivasyon sıkıntısı çeken öğrencilere kendince iğnelerle motivasyon enjekte ederken, bunu fazlasıyla yaşayan öğrencilerde de bir termostat ayarı yaparak motivasyonlarını kısmaktadırlar. Çünkü motivasyon dediğimiz duygu durum, belirli bir sınırın altında olduğu zaman sizi hedefe yönlendirecek enerjiyi ateşleyemediği gibi; aşırı motivasyon dediğimiz duygu durum ise bütünüyle sizi ateşlemekte ve performansınızı yok etmektedir! Ve bu da motivasyonsuzlukla aynı sonucu doğurmaktadır: Başarısızlık.

Terzinin söküğü gömleğinde değil; motivasyonunda!

Aslına bakarsanız sınav stresi dediğimiz aşırı motivasyon hali terzinin kendi söküğünü dikememesinin de temel sebebidir. Terzi söküğünü dikemez; çünkü sökük kendisine aittir, iğnenin bir ucunda kişinin kendisi olunca başarının temel kaynağı olan ?kıvamında rahatlık? kaybolmaktadır. Bu nedenle en iyi cerrahlar bile kendi çocuğuna dokunamaz, en guru psikologlar kendi yakınlarına tesir edemezler. Söz konusu olan size ait bir şeyler olunca ve durum da kritik olunca ?kıvamında rahatlık? yerini ?aşırı motivasyon?a bırakır ve o zaman da cerrahın neşteri ya da psikoloğun sihirli değneği ya da sınavdaki öğrencinin kalemi terzinin iğnesi kadar sivrilir ve dokunduğunu yaralar hale gelir.

Kıvamında rahatlık=Kıvam üstü başarı

Halbuki; Newton ağaç altında oturmuş ?kıvamında bir rahatlık? içinde dinlenirken yerçekimini bulmuş, Archimadas yine aynı ?kıvamında rahatlık? içinde banyosunu yaparken suyun kaldırma kuvvetine ?merhaba? demiştir. Galile, kilisede sessizce oturmuş ?kıvamında rahatlığı?nı yudumlarken zamanı sarkaç yardımıyla ölçebileceğini fark etmiş, Borre hipodromdaki atları seyrederek ?kıvamında rahatlık?la yarışın tadını çıkarırken atomların etrafında dönen elektronları görmüş ve dünyaya göstermiştir.

Acil durumlarda ?iç korteks? düğmesine basınız!

Sınav stresinin biyolojik izahı da akla yatkındır. Beynin ilk oluşan bölümü ?iç korteks?tir. Ve en temel dürtüleriniz buradan yönetilir. Bunlar fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarınızdır. Daha sonra oluşan o kıvrım kıvrım yollardan ibaret olan ?dış korteks? ise sizin problemleri çözmek için edindiğiniz stratejileri içerir ve dış korteksiniz de size özel ?stratejistiniz? gibi çalışır. Hedefler iç korteksle aynıdır, fiziksel ve duygusal ihtiyaçların karşılanmasıdır amaç. Ama dış korteks bu hedefler için iç kortekse göre daha komplike senaryolar yazabilmekte ve söz konusu hedeflere daha dolaylı ancak daha başarılı bir şekilde ulaşabilmektedir. Mesela iç korteks yemeğe saldırmak isterken, dış korteks yemeği getirecek işi elde etmek için kariyer planı yapmak ister.

Zidane'ın kafası dış kortekse miydi?

Ancak her şeye rağmen iç korteks bu! Basittir, güçlüdür, sıcaktır ve bir adım öndedir. Bu yüzden de dış korteksi Zidane'a ?efsane ol, tarihe geç? derken iç korteksi bir benlik koruma içgüdüsüyle rakibine kafa attırmayı tercih eder ve onu ?kafacı? olarak tarihe gömer! Ya da dış korteksin ?ama kariyerim ne olacak?? çağrılarına ve kariyer hedeflerine el sallayarak, iç korteks ?aşkım baksana bana!? dedirtir ve aşkı uğruna her şeyi kurban etmek ister.

Sınav anında!

Peki sınav anında ?iç korteksiniz? size nerede yamuk yapmaktadır?

Aslında yamuğu o size değil, ona ait olmayan bir görevi ona vererek siz kendinize yapmaktasınız. Duygu düzeyi belirli bir eşiğin üzerinde ise (aşırı motivasyon hali) tepkiler daha dış kortekse çıkmadan acil olarak iç kortekste cevaplanır. İç korteksin uzmanlık alanı ölüm kalım mücadeleleridir. Siz de durumu (mesela sınavı) dramatize ederek ölüm-kalım rengine soktuğunuz için beyin konuyu dış korteks yerine iç kortekse paslamakta, iç korteks de en basit ve temel tepkisi olan ?saldır ya da kaç?ı uygulamaktadır. Ve bu nedenle de sınava ait bilgiler dış korteksinizde sizi bekleyedursun, siz iç korteksin ?acil durum!? düğmesine bastığınız için vücudunuz savaşmaya ya da kaçmaya hazır gerilmiş bir yay halini almıştır bile!

Sınav stresi işte tam olarak bu düzlemde oluşur. Sınavın önemini sürekli kendinize şarj etmeniz sonucunda dış kortekse ulaşamaz, iç kortekste takılıp kalırsınız. Aslında uçurumun kıyısında pekala yürüyebilirsiniz ancak tek bir şartla: Bunu bilmezseniz...


Ne yapmalı?

Sınavın ?ölüm-kalım mücadelesi? olmadığını kendinize benimseterek iç korteksinize çalım atarak pası dış korteksinize verin. İnandırıcı olması için de ?iyi geçerse? ve ?kötü geçerse? planlarınızı daha sınava girmeden yapın. Bu iç korteksinize sonunda ölüm olmadığı mesajını verecek ve konuyla ilgilenmemesini sağlayacaktır.

?Ya olursa?nın panik senaryolarını uzun uzadıya kurarsanız kaçınılmaz bir sonu yazmış olursunuz. Stresi gündeminizde tutmayın.

Sınav sırasında stresinizden şikayet ederek onun daha da artmasına sebep olacağınıza stresinize razı olmayı deneyin. Razı olduğunuz an stresiniz sizinle vedalaşmaya başlayacaktır.

Sınav sırasında panik hali yaşadığınızı fark ettiğiniz an öncelikle şunu hatırlayın: ?Bu çok normal ve herkes şu an sizinle aynı hali paylaşıyor!?