Çalışanların yüzde 70’i mobbing, fiziki/ruhsal sağlığının bozulması, sosyal hayata zaman ayıramaması, ofis içi gerginlikler, adaletsizlik ve değersizlikten şikâyetçidir.

Kurum yöneticileri, çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını, bireysel ve kurumsal fayda açısından düşünmeli ve önemsemelidir.

İş hayatının düşmanı: İlişki problemleri ve iletişim kurulamayan yöneticiler

En sık karşılaşılan konular arasında ilişki problemleri ve yöneticileri ile anlaşamayan, kendini ifade edemeyen çalışanların stresi gelmektedir. İşyerinde yaşanan gerginlikler, hissedilen adaletsizlik ve değersizlik duygusu, anlaşılmadığını düşünme ve mobbing gibi konular ile özel ve sosyal yaşamda yaşanan problemler en sık karşılaşılan durumlardır.

Çalışanlarının sağlığına özen gösteren firmaların çalışanları daha verimlidir!

Çalışan memnuniyetinin artırılmasının, motivasyonu ve iş performansını olumlu yönde etkilediği gözlenmektedir. Dolayısıyla çalışanının fiziksel ve ruhsal sağlığına yönelik pozitif girişimlerde bulunan kurumlar, hem iş hayatında daha etkin, hem sektöründe daha elit konumda olmakta ve sektöründe zamanla yükseldiği gözlenmektedir.

Son yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerde çok yaygınlaşan bir çatışma ve ruhsal taciz türü ortaya çıkmıştır. Bir çeşit psikolojik terör olarak adlandırabileceğimiz bu yıpratıcı çatışma şekline “mobbing” denilmektedir.

Mobbing mi dediniz?

Mobbing (Psikolojik yıldırma), duygusal bir saldırıdır. Yaş, ırk, cinsiyet ayrımı gözetmeden, taciz, rahatsız etme ve kötü davranış yoluyla herhangi bir kişiye yönelen saldırganlıktır. Kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla kasıtlı olarak yapılır. İşveren ima ve alayla, karşısındakinin toplumsal itibarını düşürmeye yönelik saldırgan bir ortam yaratarak, kişiye mesleki açıdan yetersiz ve geçimsiz olduğu mesajını vererek, iş performansını ve dayanma gücünü yok ederek ya da adaletsiz maaş sistemiyle kişiyi işten ayrılmaya zorlar.

Mobbing (Bezdiri), işin akışına ya da bir davranışa ilişkin bir anlaşmazlıkla başlar. Daha sonra zorbanın saldırgan eylemleriyle devam eder, saldırganlığa zorbanın dışında yönetim veya iş arkadaşları da katılabilir. Bir sonraki aşamada kurban, sorunun kaynağı, problemli ya da akıl hastası olarak damgalanır. Süreç, işe son verilmesi ya da kişinin ayrılması ile sonuçlanır. Bu sonuç, çoğunlukla mobbingin bitmesi anlamına gelmez, çünkü benzer bir iş kolunda çalışmak zorunda olan kişi kötü huylu, asi ya da işten anlamaz olarak damgalanarak referansları kirlenmiş olur.

Genelde şirket kültürü oluşmamış, patron odaklı firmalarda üst düzey yönetim kadrosu tarafından uygulanmaktadır. Eğitim ve sağlık sektöründe daha yaygın olduğu görülmektedir. Kurumun yapısına göre hem dikey hem de yatay olarak uygulanabilir. Yani hem üstler astlarına, hem de eşit konumda olan birimler birbirine karşı duygusal saldırı silahını kullanabilirler. Hatta eğitim sektöründe öğrenciler kullanılarak da hedef seçilen kişilere uygulanabilmektedir. Yüksek işsizlik oranları ndeniyle çalışanın değersiz görülmesi, mobbingin artmasına neden olmaktadır. Organizasyon bozukluğunun daha fazla olduğu işyerlerinde, disiplin getirmek, verimliliği artırmak, refleksleri koşullandırma öne sürülerek yapılmakta ve meşrulaştırılmaktadır.

Bazı kurumlarda mobbing, çalışanının destekçisi/yakını olan kişi ya da kurumlardan fayda sağlama, çalışanını ezilen pozisyonuna sokarak, çevresindekilere duygu sömürüsü yapıp, kurum için kazanç sağlamak için de uygulanır.

Bazı kurumlarda ise çalışan tarafından yöneticilere uygulanır.

Mobbing organizasyon yapısı ve organizasyon kültüründen dolayı da kaynaklanıyor olabilir. Bir şirketteki kötü yönetim, yoğun stres, şirketin küçülmesi, yeniden yapılanması, şirket evlilikleri ya da monotonluk insanların mobbing uygulamasına neden olabilir.

Araştırmalar “mobbing” mağdurlarının çoğunun otuzlu yaşlarda, iyi eğitimli, duygusal zekalarının çok yüksek, yaratıcılık, dürüstlük, merhamet ve adalet hislerinin gelişmiş, etkileyici bir eğitim geçmişine sahip olduğunu göstermektedir. Şirket basamaklarını tırmanma sürecinde gelecek vadeden bu personel, rakipleri ve fosilleşmiş üst yönetimler için bir tehdit ve saf dışı bırakılması gereken bir rakip olarak görülmektedir. Oysaki mobbing mağdurları işlerini seven, yaptıkları işle bütünleşen, örgütün hedeflerine ve saygınlığına inanan ve yürekten katkıda bulunan kimselerdir.

Mobbing örgütler bünyesinde bulaşıcı bir hastalık gibidir. Tedbir alınmazsa örgütün tüm organlarına yayılabilir. İşletmelerde güven, sevgi ve saygı azalır; motivasyon yok olur. Çalışanlar ve yöneticiler arasında uyumsuzluk baş gösterir ve iş verimliliği düşer.

Mobing uygulayanların ortak özellikleri

• Korkak ve nevrotik,
• Aşırı denetleyici,
• Daima güçlü olma isteği içinde ve iktidar açlığı içinde olan,
• Kötü niyetli ve hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen,
• Düşmanlıktan hoşlanan,
• Antipatik özellikler taşıyan,
• Can sıkıntısı içinde zevk arayışında olan,
• Şişirilmiş benmerkezcilik ve narsist kişiliğe sahip,
• Çocukluk travmaları yaşamış olan.

Mobbing kurbanlarının ortak özellikleri

• Zeki, yetenekli, yaratıcı özellikler gösteren,
• Farklı görüşlere alternatif yaklaşımlar geliştirebilen,
• Başarıyı amaçlayan,
• Dürüst, güvenilir, işyerinde politik davranmayan,
• Destekleyici iletişim tarzını kullanan,
• İşlerini benimseyerek ve severek yapan,
• Meslek ahlakı ilke ve kurallarına uyan kişiliğe sahip,
• İşini çok iyi, hatta mükemmel yapan,
• İlişkileri olumlu olan ve çevresindekilerce sevilen,
• Çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam olan, bunlardan ödün vermeyen,
• Dürüst ve güvenilir, kuruma sadık,
• Bağımsız ve yaratıcı,
• Uygulayıcıların yeteneklerinden üstün özelliklere sahip olan.

Mobbing davranışları

• Kendini göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemek: Kişinin sözü kesilir, yaptığı işler sürekli eleştirilir, jest ve bakışlarla ilişki kesilir, yazılı ve telefonda tehditler vs.
• Sosyal ilişkilere saldırı: Kimse kişiyle konuşmaz, diğerlerinden ayrılmış bir işyeri verilebilir, çalışanların kişiyle ilişkiye geçmeleri yasaklanır, orada değilmiş gibi davranılır.
• İtibara saldırı: Kişinin arkasından kötü konuşulur, hakkında asılsız söylentiler çıkarılır, kararları sürekli sorgulanır, özgüvenini olumsuz etkileyen işler yapmaya zorlanır, dini ve siyasi görüşleriyle alay edilir, hareketleri taklit edilmek suretiyle gülünç duruma düşürülür, cinsel imalarda ya da sözlü cinsel tacizde bulunulur.
• Yaşam kalitesi ve mesleki duruma saldırı: Hiçbir özel görevi yoktur, anlamsız, yeteneği dışında ve sahip olunduğundan daha az nitelik gerektiren işler verilir, işi sürekli değiştirilir, önceden şikayet konusu olmayan olaylarda şikayet yaratılarak, mobbing uygulanan kişi hatalı olan kişi gibi gösterilir. İşyerinden ayrılma durumu, kişinin tercihiymiş gibi gösterilir.
• Kişinin sağlığına doğrudan saldırı: Fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanır, fiziksel şiddet tehditleri edilebilir.

Kişi üzerindeki etkileri

Mobbing, insanın mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler, kişinin kendine yönelik kuşkusunu artırır, paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olur, kişi kendine güven duygusunu yitirir, huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duyguları yaşar. Mobbing; ağlama, uyku bozuklukları, depresyon, ani kilo değişiklikleri, yüksek tansiyon, panik atak, kalp krizine kadar giden sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu yaratabilir.

Kanuni haklar

Gerek işçi statüsünde gerekse kamu personeli olarak çalışan mobbing mağdurları, uğradıkları psikolojik şiddetin tespiti ve maddi/manevi zararlarının tazmini için dava açabilirler.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

Türk Ceza Kanunu'nun 94. maddesi ; "Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açacak davranışları gerçekleştiren kamu görevlisi hakkında 3 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur…." Bu suçun işlenişine iştirak eden diğer kişilerde kamu görevlisi gibi cezalandırılır. Bu suçun ihmali davranışla işlenmesi halinde, verilecek cezada bu nedenle indirim yapılmaz.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

Yeni Borçlar Kanunu'nun 417 maddesi; "İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür."

Doğru eğitim ve doğru başarı için paylaşmaya devam edeceğim…

Esen kalın…