Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı'ndan Hatice Sümeyye Ulcay, yüksek lisans tezinde ilköğretim çağı çocuk resimlerinde cennet ve cehennem tasavvurunu araştırdı. Sakarya İl Milli Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı 3'ü devlet, 2'si özel toplam 5 ilköğretim okulunda eğitim gören 7–14 yaş arası 500 öğrenci üzerinde yapılan çalışmada ilginç sonuçlar ortaya çıktı. Erkek çocuklarının kızlara göre daha çok cehennemi çizdikleri görüldü. 12 yaş üstü kız ve erkeklerde cenneti çizme isteksizliği gözlemlenirken, 9–14 yaş arası erkeklerin birçoğu da cenneti çizmek istemedi. 8. sınıf öğrencilerinin tamamının cehennem resmi çizdikleri belirlendi. Tez danışmanı Doç. Dr. Abdulvahit İmamoğlu, ortaya çıkan bu durumun farklı nedenlere dayandırılabileceğini, bunlardan birinin ergenlerde adalet kavramının öne çıkması olduğunu belirtti. Ayrıca 11 yaşından sonra soyut kavramların zihinsel olarak daha güçlü algılandığını belirten İmamoğlu, "Ergen, haksızlığa karşı, çevresindeki olumsuzlukları da dikkate alarak tepkisini göstermek için cehenneme daha çok yer veriyor." dedi.

ERKEKLER; HIZ, GÜÇ KIZLAR; SEVGİ, MERHAMET...

Araştırmada çocuklara 'Öldükten sonra seni ve diğer insanları ne bekliyor?', 'İnsanlara ne olacak?' vb. sorular yöneltilerek ölümden sonraki hayat hakkında resim çizmeleri istendi. Resimler niteliklerine göre seçildikten sonra çocuklarla mülakatlar yapıldı. Bu konuda zaman zaman sınıf öğretmenleri ve gerektiğinde ise aileleri ile görüşülüp bilgi alındı. Resimler yorumlanırken öğrencinin yaşadığı çevre, sosyo-ekonomik düzeyi, yakınlarından birinin ölümüne şahit olup olmadığı da dikkatle incelendi.

Doç. Dr. Abdulvahit İmamoğlu, çocuktaki cennet ve cehennem tasavvurunun dünyevi ve uhrevi inancını, yaşayışını, duygusal manada hissettiklerini ortaya koyduğunu ifade ediyor. 7–9 yaş arasındaki bir çocuğun dini faaliyetlerin farkına varmaya başladığını ve Allah tarafından özel olarak görülmeyi arzu ettiğini aktaran İmamoğlu, 10-12 yaş arasındakilerin ise daha etkin bir dini anlayışa ve daha güçlü kanaatlere sahip olduğunu, ancak Allah tasavvuru hakkındaki şüphelerin bu yaşta etkili olduğunu belirtiyor. İmamoğlu, cennet tasavvurunda erkeklerin daha çok hızı ve gücü temsil eden öğelere yer verdiğini, kız çocuklarının ise sevgi, merhamet, iyiliği temsil eden figürleri tercih ettiklerini söylüyor.

Erkekler, kızlara göre daha detaycı

Cennet resimlerinde Kur'an-ı Kerim, seccade ve takke gibi dini sembollere rastlanıyor. Bunun yanı sıra çocuklar tarafından namaz kılan ve oruç tutan insanlar cennette resmediliyor. Bazıları da cennette namaz kılan insanları da çiziyor. Namaz, onlar için dünyadaki bir vazifeden ziyade, Allah ile iletişime geçtikleri bir zamanı ifade ediyor. Cennet resimlerinde birçok hayvan resmi de ağırlık kazanıyor. Bu durum özellikle erkeklerde daha sık gözlemlenirken resimler de, yabani hayvanlar da yer alıyor. Ancak bu yabani hayvanlar cennettekilere zarar vermiyor.

Erkek çocukları hız ve gücü temsil eden hayvan figürlerine, kızlar da evcil ve elle tutulup sevilebilen canlılara yer veriyor. 9–11 yaş arasında çocuklar resimde gerçekçilik dönemini yaşarken, cennet cehennem çizimlerinde hemcinslerine yakınlaşıyor. Genel itibarıyla resimlerde erkek çocuklarının cehennem çizimleri kızlara göre daha detaylı olduğu gibi hayal gücü kullanımı da yüksek. Buna karşın mülakatlar neticesinde kız çocuklarının daha fazla bilgi ağırlıklı açıklamada bulunduğu görülüyor. Özellikle 9–12 yaş arasında çocukların cehennem resimlerinde kırmızı, kahverengi ve siyah tonları hâkimken, 13–14 yaşlarındaki ergenlerin karakalem çalışması yaptıkları gözlemleniyor.

Kız çocukları ergenlikle beraber cennette kendilerini peri şeklinde tasvir ediyor. Bunda popüler kültürün de etkisi fark ediliyor. Mülakatlar esnasında görüşülen 12-14 yaş kızlar, üzerinde kot ve konvers ayakkabı varken cennet çizimlerinde kendilerini abartılı şık gece kıyafetleriyle resmetmişler.

N.'ye göre cennet güzel ormanlardan oluşuyor

Resmi çizen N.'ye göre cennet güzel ormanlardan oluşmakta ve içinde Kevser'den şelale bulunmaktadır. Resimdeki kız, bundan içmektedir. N., 'her bir insanın bir dünya kadar cennetinin yaratıldığı' bilgisini paylaşmak istemiştir.

T.'ye göre cehennemde hırsızlar, yalancılar var

Çizimi yapan T., cehennemliklerin cezalandırılmayı bekledikleri, daha sonra sırayla yandıklarını söylemiştir. Kendisine yöneltilen 'Cehennemde çizdiğin insanlar kimler?' sorusuna verdiği cevap 'hırsızlar, yalancılar, adam öldürenler ve yaşlılardır' şeklinde olmuştur. T.'nin cehennemde çizdiği yaşlılar için 'Bastonlu dilenciler, onlar bizi kaçırıyorlar.' diyerek açıklamıştır.