Ergenlik çağındaki çocuğunuz çok mu sinirli? Canı bir şeye sıkılsa bağırıp çağırıyor, kendisini kontrol edemiyor, eşyaya zarar verip, vurup kırıyor mu? Bu davranışları ergenlik çağına bağlamak ya da ?sinirli' deyip idare etmeye çalışmak ileride daha ciddi sorunlara yol açıyor.
Ergenlik çağı zor bir dönemdir ve bazı kişilerde mizaç değişikliğine yol açabilir. Bununla beraber daha sık rastlanılan, çocukluktan beri çabuk sinirlenen kişilerin ergenlik çağında daha gergin olmaları ve çabuk parlamalarıdır.
Dilimizde de ?delikanlı? olarak adlandırılan ergenlerin duygularını ve tepkilerini kontrol etmekte zorlanmaları bir dereceye kadar normaldir. Birey, hayatında pek çok değişikliğin bir arada yaşanması sebebiyle pek çok stres etkenine bağlı olarak, fırtınalı bir dönem geçirir. Ergenin çevresinin de anlayışlı davranması gerekir. Ergenin değişikliklere uyum sağlayıp hayatının daha kararlı hale gelmesiyle genç de bir zaman sonra durulur.
Bununla beraber ergenlik çağı problemleri bazen davranış problemleri ile karışmaktadır. Aile gencin her istediğini yaptıkça genç de tepki şiddetini artırmakta ve duygu ve tepki kontrolü gittikçe zorlaşmaktadır.
Bazı ailelerde ergenlik çağı değişikliğine hiç önem verilmemesi ne kadar yanlışsa ergenin basit bir sebeple bağırıp çağırmasına, tavır takınıp vurup kırmasına, abartılı bir şekilde müsamaha gösterilmesi de o kadar yanlıştır.
Ergen, çabuk sinirlenen bir yapıya sahipse veya sonradan daha sinirli hale gelmişse aile şunları göz önüne almalıdır:
Ergen sık sık sinirli davranışlar ve aşırı tepkilerde bulunuyorsa, bunlar sebeple uyumlu olmayıp aşırı ise, şiddet, ağır kırıcı sözler söyleme veya eşyaya zarar verme ciddi şekilde görünüyorsa, ya da içe çekilme, küsme, uzaklaşma tavırları aşırı derecede ise mutlaka sebebe yönelik çözüm arayışı içinde olunmalı ve sebepleri tespit ederken aşağıdakiler göz önüne alınmalıdır:
Genç çocuklukta da benzer şekilde hassas ve sinirli dönemler geçirdi mi?
Eğer öyle ise gencin strese karşı dayanıksız bir birey olmaması hayatın dönüm noktalarında problemleri çözme becerisine sahip olması için psikolojik destek alması uygun olur. Yine bazı ruhsal hastalıklar ve nöropsikiyatrik sorunların da davranış ve kişilik bozukluları ile birlikte aşırı sinirliliğe yol açtığı göz önüne alınarak, tepkilerin aşırı düzeyde olması durumunda vakit geçirmeden uzman görüşüne başvurulmalıdır.
Gencin herhangi bir sağlık sorunu var mı?
Demir eksikliği, tiroit problemleri, bazı vitamin eksiklikleri, hormonal bozukluklar, epilepsi, diyabet, kalp damar hastalıkları, psikiyatrik hastalıklar; depresyon, mani, kişilik bozuklukları vb. birçok hastalık ergenlik dönemi zorlukları ile birlikte aşırı sinirliliğe yol açan sebepler arasındadır. Bu konuda herhangi bir problem tespit edilmişse ve tedavi gereken bir durum söz konusu ise tedavi (ilaç kullanımı diyet vb.) ihmal edilmemelidir.
Genci bunalıma sokacak olumsuz bir ortam söz konusu mu?
Ailede yaşanan ciddi bir problemin olması, ailedeki dönüşüm dönemleri, anne baba arasındaki geçimsizlik, boşanma veya ayrılıklar, çevre, okul değişiklikleri, kardeşler, aile büyükleri, öğretmenler, arkadaşlar ile yaşanan sorunlar duygusal yapıdaki gençlerde veya duygusal ve sosyal gelişiminde sorun olan ergenlerde davranış bozukluklarına ve uyum sorunlarına yol açmaktadır.
Gençten beklentiler çok fazla mı?
Eğer anne baba veya diğer yakın çevre, gençten kapasitesinin üzerinde veya ilgisi doğrultusunda değil çevresindekilerin istekleri doğrultusunda gelişim göstermesi bekliyorlarsa ya da genç mükemmelliyetçi olup belli ideallerini gerçekleştirmek için kendisini çok zorluyorsa bu kaygı düzeyini yükseltip aşırı sinirliliğe yol açabilir. Yine gencin duygularını bastırması, ifadede zorluk çekmesi, aşırı sessiz kalması duygu ve öfke patlamalarına yol açmaktadır.
Birçok ergen, anne babanın duyarlı davranıp sebebe yönelik çözüm arayışları ve gençle daha iyi bir iletişim kurmaları ile daha sakin ve uyumlu hale gelmektedir.
