Aktif öğrenme veya etkin öğrenme nedir?

Dünyadaki eğitim sistemlerinde kalıplaşmış, anlatıma dayalı klasik sistemler yerine öğrenciyi merkeze alan, daha etkin, düşünen, problem çözebilen, sorgulayan, öğrendikleri ile üretebilen insanlar yetiştirmeyi amaçlayan yeni arayışlar içine girmişlerdir.

Bunun için öğretmenin anlattıklarını dinleyen sessiz soluksuz öğrenci yerine görerek, yaparak, duyarak, öğrenen öğrendikleri ile çözümleme yapan, bilgiyi paylaşan böylece öğrenmeyi öğrenerek bilgiyi ezberlemek yerine öğrenilenleri sorgulayarak bilgiye ulaşan insan yetiştiren aktif (etkin-ömür boyu-öğrenme) öğrenme yaklaşımını uygulamaya başlamışlardır.

Ülkemizde de son yıllarda bu yaklaşım üzerinde çalışmalar yapılmakla beraber henüz istenildiği gibi uygulanamadığı görülmektedir.

Aktif öğrenme yaklaşımının uygulanabilirliği öğretmenlerin ve velilerin eğitimleri ile mümkündür.

Aktif öğrenme yaklaşımının hedefi çocukların özel beceri, yetenek ve ilgi alanlarını tanımak ve geliştirmektir. Bu yaklaşımda öğrencilerin planlama sürecine katılımları sağlanır. Aktif öğrenme yaklaşımında aktif öğrenme kavramı aktif öğrenme metotları ile birlikte kullanılır.

Aktif öğrenme yaklaşımında öğrenme işlevi öğrenenin öğreneceği etkinliği kendisinin başlatması ile gerçekleşir.

Aktif öğrenme öğrencinin yeni buluşlar üretmesine yardımcıdır. Öğrenciler yetişkinlerin aksine öğrenecekleri şeyleri deneme yanılma yöntemi ile öğrenirler.

Öğrenciler kendi yaptıkları işlerle ilgilenirler ve o işe bütün güçleri ile yoğunlaşırlar. Aktif öğrenme yaklaşımı öğrencilerin daha etkin öğrenmesi için onlara ilgi alanlarını iyi tanıyarak yaklaşmayı ve onların etkin öğrenmeleri için uygun ortamlar hazırlamayı ön görmektedir.

İnsan nasıl öğrenir?

İnsan duyarak, görerek, yaparak, onun hakkında başkalarına sorarak ve o konu hakkında tartışarak öğrenir. İnsan genelde duyduğunu çabuk unutur, duyup gördüğünün belli bir kısmını hatırlar. Eğer o konuyu duyar, görür, yapar onunla ilgili tartışmalar yapar, sorular sorarak doyurucu cevaplar alırsa  ve o konuyu başkaları ile paylaşırsa o konuyu daha kolay öğrenir.

Klasik öğrenme metotlarında anlatım yöntemi ağırlık kazandığı için öğrenciler pasif dinleyici olmalarından dolayı konuları öğrenmek yerine sınavlarda başarabilmek için ezberlemek zorunda kalmaktadırlar. Anlatım yolu ile gerçekleşen öğrenme türünde anlatılan konu ne kadar cazip olursa olsun ve anlatan ne kadar usta olursa olsun dinleyiciler dikkatlerini ne kadar toplarsa toplasın anlatım yolu ile öğrenme sınırlıdır.

Öğrencilerde bu yöntemle aktif öğrenme olmasını beklemek bir hayaldir. Aktif öğrenme insanların bir şeyi yaparak yaşayarak öğrenmesidir. Bir şeyi daha kolay ve iyi öğrenmek için onu görmesi, ona dokunması, duyması, onun hakkında sorular sorması ve onun hakkında başkalarının görüşlerine başvurması kısaca o konuyu hazmederek öğrenmesini sağlayarak ömür boyu öğrendiği bilgiyi unutmamasını sağlaması söz konusudur.

Anlatım yöntemi ile gerçekleştirilen öğrenmede

1-Öğrencilerin belli bir süreden sonra dikkatleri konudan uzaklaşır.

2-Bu yöntem sadece işitsel zekası kuvvetli olanlara hitap eder:

3-Sınıftaki tüm öğrencilerin aynı oranda öğreneceklerini var sayarak bireysel ayrılıkları yok sayar.

4-Öğrencileri ezberciliğe teşvik eder. ?urasını akıldan çıkarmamak gerekir ki anlatılanlara şekillerle destek verilirse konunun akılda kalması biraz daha kolay olur ama onu aktif öğrenmesi (işiterek, görerek, yaparak, tartışarak, sorarak, paylaşarak öğrenmesi) ömür boyu o konunun unutulmamasını sağlar. Aktif öğrenme, öğrenilen bilgileri başka alanlarda da kullanılır hale getirmek için özümsetir.

Öğrenmenin gerçekleşmesi için somut kavramların kullanılması gerektirir. Matematiğin öğrenciler tarafından sevilmemesinin sebebi zihinsel yetersizlikten çok soyut olarak kavratılmaya çalışılmasından kaynaklanmaktadır.

Aktif öğrenme nasıl gerçekleştirilir

Aktif öğrenmede;

1-Öğrencilerin düşünmelerini sağlayacak düşünme ortamları hazırlanmalıdır.

2- Öğrencilerin konu hakkında etraflıca düşünmeleri, nedenleri ve niçinleri sorgulamaları için onlara zaman ayrılmalıdır.

3-Her öğrencinin konuyu aynı anda ve aynı hızla kavrayamayacağı bilinmelidir. Aktif öğrenmenin merkezinde öğrenci vardır. Öğrenciler araştırır, sorar ve sorgular. Böylece düşünmeyi öğrenir.  Düşünme becerisini kazanmak öğrencilerin yeni bilgileri daha iyi kavrama ve etkili olarak kullanmalarına imkân sağlar.

Düşünme ortamı nasıl sağlanır

Düşünme ortamı;

1-Öğrencilere düşünmeleri için konular vererek,

2-Geziler yapılarak gördükleri üzerinde düşünmeleri sağlanarak,

3-Eğer......... ya...........ise!!..olsa idi.........gibi sorular sorarak,

4-Kelime oyunları ve benzeri şeylerle çeşitli şakalar yaparak düşünmeye sevk ederek,

5-Öğrencilere olaylara çok yönlü bakmalarını öğreterek, (çoğu zaman bilinen cevaplar öğrencinin olaylara çok yönlü bakmasını engeller; verilen cevaplar öyle olmalı ki, öğrenci olayın başka yönlerini de tarafsız olarak görebilsin. Örneğin öğrencilere, 'evde ders çalışmanıza karışılmamasını ister miydiniz?' sorusuna alınan evet cevabı öğrencilerin hoşuna gider ama bu gelecekleri için sorumluluk almaları gerektiğini anlamalarına kadar iyi bir cevaptır. Çünkü öğrenci eğer çalışmazsam başaramam, başarılı olamazsam geleceğimi garanti altına alamam düşüncesini taşırsa sorumluluk yüklenmiş demektir. İşte öğretmen öğrencilerine bunları düşünmeleri ve doğru kararlar vermeleri için çok yönlü düşünmeyi öğretmelidir.)

6- Öğrencilerin bir önceki öğrendikleri ile yeni öğrendikleri arasında bağlantı kurmalarını teşvik ederek bağlantı kurma becerilerini geliştirerek,

7-Aykırı sorular sorarak, (örneğin, bütün insanlar tek bacaklı olsalardı acaba nasıl olurdu? Cevizler yerde, karpuzlar ağaçlarda yetişseydi ne olurdu? Acaba şehirlerde hiç insan bulunmasaydı ne olurdu? gibi)

8-Kavramların ne anlama geldiklerini öğreterek, (örneğin, akrabalık ve hısımlık arasında ne fark vardır? Bu tür sorular kelimelerin taşıdığı anlamların belirtilmesini ve öğrencilerin düşünceleri ortaya koymasını sağlar.)

9-Öğrenilen konulara değişik görüş açılarından yaklaşmalarını öğrenmelerine ortam hazırlayarak, (Öğrencileri aynı konu üzerinde ki farklı fikirleri irdelemeye yöneltmek gereklidir. Çünkü: Başkalarının aynı konuyu nasıl farklı açılardan yorumladıklarını görmelerini sağlayarak olaylara değişik açılardan yaklaşmalarını öğrenmelerini sağlanacaktır.)

10-Öğrencilere başkaları ile empati kurmalarını öğreterek kendileri gibi düşünmeyenlerin düşüncelerine saygı duymalarını sağlayarak, (Onların düşünce ve fikirlerini benimseyip faydalanmalarını sağlayarak başkaları ile düşünce, duygu, bilgi paylaşmayı ve başkalarının düşüncelerine saygı duymayı öğrenmelerine yardımcı olmalıdır.)

11-Yazı yazmalarını sağlayarak; (Çoğu insan düşüncelerini yazmakta zorlanır. Öğretmenlerin öğrencilerini ilgi duydukları alanlarda yazmaya ve yazdıklarını yorumlamaya yönlendirmeleri ve onları bu alanda yüreklendirmeleri gerekmektedir. Çünkü insanın bir şeyler yazması kendini ifade etmesine ve etkin düşünmesine yardımcı olmayı sağlayacaktır.

12-Sorulacak soruların doğru seçilmesine dikkat ederek, öğrencilere doğru sorular sorarak, (Öğrencilerin doğru soruları daha kolay kavramaları ve daha uygun cevaplar vermeleri sağlanır. Soruların doğru seçilip sorulması öğrencilerin daha etkin olmalarını sağlayacaktır. Öğrencileri düşünmeye öğrenmeye yöneltmek için onlara doğru sorular yöneltilmelidir.)

13-Yeni bir takım şeyler üretmeye teşvik ederek, (Onları yapıcı, araştırmacı ve yeni bir şeyler keşfetmeye ve üretmeye yöneltecek ortamlar hazırlayın. Çünkü insanlar sahip oldukları bilgileri, ilgileri yetenekleri, duygu ve sezgilerini kullanarak yeni bir şeyler bulup yeni şeyler keşfederler.)

14-Rol yapmaları sağlanarak,

15-Öğrencilere değişik konularda araştırmaya yönlendirmek için ödev verilerek oluşturulur.

Ödev verme

Öğretmen aktif öğrenmede, öğrencinin bütün emeklerine değer vermeli, ödev vermenin öğrenmeye çok ciddi bir katkısı olduğunu bilmelidir. Çünkü amaca uygun verilen ödev, etkin öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır.

Öğretmen, ödev verirken verdiği ödevi niçin verdiğini ve bu ödevin neden önemli olduğunu açıklamalıdır. Verilen ödevlerin öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olacak ödevler olmasına dikkat edilmeli ki, öğrenciler emek ve zaman harcayarak hazırladıkları ödevlerden haz duysunlar.

Öğrencilerin değişik çalışmaları öğretmen tarafından takdir edilmeli ve öğrenciler değişik konularda araştırmaya yönlendirilerek yüreklendirilmelidir.

Öğretmenler, verdikleri ödevleri, mutlaka toplamalı ve çok dikkatli incelemelidir. Sınıfta, ödevler üzerine tartışmalar yapılmalıdır. Öğretmenler, kontrol etmeyecekleri ödevleri asla vermemelidir.